Smith-Lemli-Opitz syndroom in het kort
Smith-Lemli-Optiz syndroom (SLOS) is een zeldzame, erfelijke stofwisselingsziekte. Het wordt veroorzaakt door een afwijking in de cholesterolstofwisseling ten gevolge van een mutatie in het DHCR7-gen. Hoe lager de waardes van het cholesterol en hoe hoger de waardes van de voorlopers van cholesterol (voor en na de geboorte), hoe ernstiger de gevolgen. Bij de ernstige vorm overlijden de kinderen kort na de geboorte. De heel milde vorm (waarbij gedragsproblemen en problemen met leren voorkomen) wordt niet of nauwelijks herkend.
Het syndroom werd voor het eerst beschreven in 1964 door drie onderzoekers Smith, Lemli en Opitz. Sinds 1993 is bekend dat de stoornis in de cholesterolstofwisseling hierbij een rol speelt.
In Nederland worden elk jaar 2 à 3 kinderen met SLOS geboren.
Kenmerken
Bij het Smith-Lemli-Opitz syndroom kunnen onder andere de volgende kenmerken voorkomen, die in ernst wisselen per persoon:
- meestal matig tot ernstige verstandelijke beperking
- uiterlijke kenmerken: zoals microcefalie, klein door pre- en postnatale groeiachterstand, ptosis
- afwijkingen aan de (met name mannelijke) geslachtsorganen zoals hypospadie, micropenis
- extra vingers of tenen en vergroeiing van de 2e/3e teen
- gespleten gehemelte of gespleten huig
Daarnaast kunnen nog andere lichamelijke kenmerken voorkomen, zoals afwijkingen aan:
- ogen
- hart
- trachea/longen
- nieren/blaas
- maag/darmen
- overgevoeligheid van de huid voor zonlicht
Tevens kunnen voeding- en slaapproblemen optreden, vooral op jonge leeftijd, en gedragsproblemen (zoals kenmerken van autisme, hyperactiviteit, zelfverwondend gedrag).
Zie ook: Klinische diagnostische criteria
Oorzaak
Het Smith-Lemli-Optiz syndroom is een stofwisselingsziekte met een genetische oorzaak. Het wordt veroorzaakt door een mutatie in het DHCR7-gen (7-dehydrocholesterolreductase-gen) op chromosoom 11q13.4 .
Het gevolg van het gendefect is een tekort van het enzym 7-dehydrocholesterol-reductase, waardoor er een blokkade van de cholesterolsynthese ontstaat. Hierdoor ontstaat een teveel aan cholesterolvoorlopers en een te laag cholesterol.
Dit heeft multipele aangeboren afwijkingen tot gevolg. Cholesterol is een bouwsteen voor gal en hormonen (cortisol, geslachtshormonen) en speelt een rol in de ontwikkeling van organen van het embryo en het centrale zenuwstelsel (o.a. bij myelinisatie en hersenontwikkeling).
Diagnose
De diagnostiek bestaat uit 3 stappen:
- Klinisch beeld: op grond van anamnese en gevonden kenmerken bij het onderzoek.
- Biochemisch onderzoek: te laag cholesterol en te hoog precusors 7-dehydrocholesterol. De gebruikelijke cholesterolbepaling is niet betrouwbaar voor screening.
- Genetisch onderzoek: mutatie in het DHCR7-gen (7-dehydrocholesterol-reductase-gen) op chromosoom 11q13.4.
Beleid
Het Smith-Lemli-Opitz syndroom is niet te genezen. Welke zorg een kind of volwassene met SLOS nodig heeft, hangt af van de uitgebreidheid en ernst van de aanwezige kenmerken. De behandeling en begeleiding zijn erop gericht de klachten te verminderen en (medische) problemen te voorkomen, zoals aangeboren lichamelijke afwijkingen en andere bijkomende somatische problemen, voedingsproblemen, ontwikkelingsachterstand, slaapproblemen, gedragsproblemen. Stimuleren en begeleiding van de motorische ontwikkeling en communicatie van een kind met SLOS is essentieel.
De brede problematiek maakt de hulp en begeleiding complex. Dit maakt een geïntegreerde aanpak en multidisciplinaire zorg nodig.
Medicamenteuze behandelopties
Vroeg starten met cholesterolsuppletie (met eigeel of cholesterolpoeder) is een standaard behandeling geworden bij SLOS.
Door de behandeling met extra cholesterol kan de groei verbeteren en kan het kind stappen maken in de ontwikkeling (leren lopen, spreken). Ook kan het een gunstige invloed hebben op de algehele gezondheid, het aantal infecties, de overgevoeligheid voor zonlicht, gehoor, kracht, tonus, gedrag (overprikkeldheid, hyperactiviteit, zelfverwondend gedrag, agressie, alertheid).
Tegenwoordig wordt ook wel Simvastatine als behandeling besproken met ouders. Of het zinvol is om dit voor te schrijven is afhankelijk van de waarde van de cholesterolvoorlopers en van de ernst van de ontwikkelingsbeperking.
Intensieve zorg
De aandoening heeft ook secundaire gevolgen op het gebied van school (speciaal onderwijs), werk (dagbesteding) en sociale omgeving (beschermd wonen).
De zorg voor kinderen/volwassenen met Smith-Lemli-Opitz syndroom is intensief. Aandacht voor de behoeften van het gezin (ouders, broers/zussen) is belangrijk. Extra ondersteuning, zoals PGB-hulp en respijtzorg, draagt bij aan optimale zorg voor mensen met Smith-Lemli-Opitz syndroom.
Wijs op de mogelijkheid tot lotgenotencontact met andere ouders van kinderen met SLOS via de website van VKS (Volwassenen en Kinderen met Stofwisselingsziekten).